Zoo ik iets ben, ben ik een Groningse

Zoo ik iets ben, ben ik een Groningse (met een knipoogje naar Louis Couperus). Ik ben geboren in een klein Gronings dorpje, en tot pakweg mijn 4e levensjaar kende ik geen andere taal. Het Gronings, hoewel officieel een dialect (en dus geen "echte" taal) is dus mijn moedertaal.

Mijn beide ouders werden geboren op het Hogeland, en mijn 4 grootouders ook, en die van hun, terug tot minstens 1730, en via sommige lijnen ook nog ver voor die tijd. Hetzelfde geldt voor de vader van mijn kinderen, en zelfs nog meer. Al zijn voorouders leefden lang voor 1700 reeds in die streek. Je kunt dus rustig stellen dat mijn beide kinderen ook Gronings zijn. Zoonlief werd geboren in het ziekenhuis in Assen, dus officieel zou hij een Drent zijn, maar dochter werd geboren in een ziekenhuis in Stad, en ook zij is dus 100% Gronings, zowel van geboorte als van afkomst.

Toen onze kinderen geboren werden, woonden we in Drenthe. Hun vader "verbood" mij om Gronings tegen ze te praten, iets waar ik het nog altijd erg moeilijk mee heb. Oké, het Drents is net iets anders dan het Hogelandsters, oftewel het boers. Maar we woonden wel 10 jaar in Gieterveen, dat precies op de grens van beide provincies ligt...

Waarom was dat zo moeilijk? Omdat het voor  mij altijd, toen en nu nog, onecht klinkt als ik iets in het Hollands zeg waar gevoel bij komt kijken. Ik hou van jou klinkt als niet echt gemeend als ik dat zeg, lang niet zo sterk als Ik hol van die. Lieverd betekent by far niet hetzelfde voor mij als Laiverd.

Als ik een email stuur naar een mede-Groninger, bv naar tante Siet, dan spreek ik haar aan met u, wat voor mij toch iets heel anders is dan Joe. Het klinkt anders en het voelt anders. U is 3e persoon enkelvoud, terwijl Joe 3e persoon meervoud is...

U met hoofdletter gebruik je in het Hollands alleen voor God, mensen spreek je aan met u (kleine letter). Joe (met hoofdletter) is om iemand aan te spreken waarvoor je respect hebt, zoals iemand die ouder is dan jijzelf. Je ouders, je tante, je leraar, een politie-agent. Joe met een kleine letter, ook 3e persoon meervoud (behalve die kleine letter is er geen verschil), betekent hetzelfde als jullie in het Hollands. Voor mij zijn deze verschillen groter dan "zomaar een dialect". Taal is niet alleen zomaar woorden, het is eerst en voor al ook gevoel.

Als ik denk of droom dan doe ik dat in het Gronings. Tellen ook. Bij de pomp vonden mijn collega's dat grappig: bij het wisselen van de dienst, als ik mijn kas natelde, dan telde ik alle muntjes halfluid mompelend, in het Gronings. Tel ik cijfers op in het Hollands dan raak ik in de war. Ja nu nog, hoewel ik vanaf mijn 5e opgroeide in Noord-Holland!

Toen ik bijna 5 was, verhuisden we naar Beverwijk. Ik "mocht" een jaar langer naar de kleuterschool, om "netjes" Hollands te leren spreken. Groningers en Friezen waren de eerste "gastarbeiders" bij Hoogovens, lang voor de Spanjaarden en de Italianen, en nog later de Turken. Ik weet er wel iets van dus, van een andere taal moeten spreken dan je moedertaal ;-)

Voordelen tweetaligheid:• Meertalige kinderen reflecteren vaak goed op taal. Ze beseffen eerder dat er een koppeling is tussen klanken uit de mond en tekens op papier (normaal rond 5 of 6 jaar) en weten eerder dat er verschillende woorden bestaan voor hetzelfde onderwerp. • Tweetaligen trainen het grammaticacentrum in hun hoofd dubbel en profiteren daar hun hele leven van. Zo leren ze later makkelijker een nieuwe taal. • Angst voor taalachterstand is niet nodig. De verschillen tussen de ontwikkeling van eentalige en tweetalige kinderen zijn zo klein dat ze nauwelijks meetbaar zijn. Taalachterstand duidt meestal op een ander probleem, zoals een gehoorstoornis.

Vanaf mijn 5e levensjaar was ik dus tweetalig: thuis bleven we altijd Gronings praten. Mijn jongste broertje werd geboren in Beverwijk, maar tot hij naar de kleuterschool ging was het Gronings ook de taal waarin hij leerde praten. Buiten, op straat, en op school, praatte je Hollands. Thuis alleen als er bezoek was dat geen Gronings sprak, wat maar zelden voorkwam. En zei je toevallig, bv als je net thuis kwam, iets in het Hollands dan was het: Bist hier nait op visite! Hollands praten thuis, met je gezinsgenoten, met je familie, klonk aanstellerig, niet echt. Net zoals je als Nederlands kind bijvoorbeeld ineens Frans praat tegen je ouders...

Mijn schoonvader had een garagebedrijf, en hij moest ooit eens een toespraak houden voor een vergadering van de Bovag. Dat deed hij in het Gronings, want dat was de taal die hij sprak, tenslotte. Ze verstoan mie heust wel, was zijn motto.

Maar goed, tegen mijn eigen kinderen heb ik dus, hoewel onder protest, altijd keurig Hollands gepraat. Tegen hun vader niet, en hij ook niet tegen mij. Als we bv zaten te eten dan spraken hij en ik Gronings tegen elkaar, en tegen de kinderen Hollands. Een constant switchen van talen, maar dat ging automatisch, je dacht er niet bij na.

Mijn vader groeide op in Chicago, USA. Op zijn 4e emigreerden zijn ouders, en voor de 2e Wereldoorlog kwamen ze weer terug. Thuis spraken ze Gronings, op school en op straat Amerikaans. Voor hem gold natuurlijk hetzelfde: Gronings is de taal van je hart, maar zonder erbij na te hoeven denken switch je gemakkelijk over naar de taal van straat, school, in zijn geval dus Engels. Hij leerde ons van kleins af ook Engels, spelenderwijs. Zo kreeg je bv een reep chocolade als je een pagina uit één van zijn oude Amerikaanse schoolboeken in het Nederlands vertaalde. Ik vond dat erg leuk om te doen, en de beloning natuurlijk ook :-)

Nog steeds (zie de aangehaalde link hierboven) heb ik er geen enkele moeite mee om van taal te veranderen.  Talen heb ik altijd heel gemakkelijk geleerd, vooral op gevoel. Ik denk omdat ik als kind met 2/3 talen opgroeide, in plaats van star met maar eentje, zoals mijn eigen kinderen, eigenlijk. Daar zijn veel onderzoeken naar gedaan en die wijzen daar allemaal op: als je in je vroege jeugd meer dan één taal leert dan ontwikkel je een veel sterker taalgevoel...

In Second Life bv waar ik elke avond een paar uur vertoef spreek ik Engels met o.a. Tam, Duits met Schlock, en met anderen (zwaait naar Papadajan en naar Kahvy) Nederlands. Door mekaar heen. Ik zit vaak in veel verschillende IM's (instant messages) tegelijk, en elk weer in een andere taal. Tussendoor wens ik Oldwolf dan in de local chat even Bonne Nuit, of een Spaanstalige kennis Buonas Noches. Ik denk er niet eens bij na, dat gaat automatisch.

Hoewel Gronings dus de taal is waarin ik denk, droom, en liefheb, ben ik ervan overtuigd dat het van jongs af aan gewend zijn aan het spreken van meer dan één "taal" zeker ertoe heeft bijgedragen dat ik gemakkelijk nieuwe talen leer, en spreek.

Waarom nu dit enorm lange verhaal hierboven? Omdat ik al ruim een week ergens mee zit, en ik kom er maar niet uit waarom dit mij nu zo heel erg raakte. Of misschien ook wel? Want zoo ik iets ben, ben ik een Groningse. Dat is mijn identiteit, en dat is hoe ik me voel, vóór Nederlands, vrouw, en wat ik al niet meer aan etiketjes opgeplakt kan krijgen... En na lang en veel hier over nadenken de afgelopen dag of 10, wil ik dit voor eens en voor altijd duidelijk maken. Op mijn blog, zodat iedereen in elk geval dit over mij weet. En voor mezelf ook.

kaput
	from the German word 'kaputt' (broken, in pieces, out of order)

Ik was heel gezellig  met kleinzoon aan het spelen, en zei "en nu istie kaput". Waarop zijn papa gelijk zei: Ik wil niet dat je hem Gronings leert. 

Ik antwoordde hem dat "kaput" helemaal geen Gronings is, eerder Duits. Waarom ik kaput zei en niet kapot? Geen idee, we speelden, we hadden het heel erg gezellig samen, we hadden gewoon lol, en dit is wat ik zei. Niet Gronings, niet Hollands, maar ik ben nu eenmaal gewend aan allerlei talen.

Zeker is, dat de talenkwestie veel emoties losmaakt bij mensen. Dat zie je ook elders in Europa, denk maar aan de Basken in Noord-Spanje en de meertalige landen, zoals België. Het is ondenkbaar dat de Walen of de Vlamingen ooit hun recht op hun eigen taal zouden afstaan! Het heeft te maken met een bepaalde trots en met het recht om je te kunnen uiten in je eigen taal. Binnen Nederland lopen de gemoederen ook regelmatig hoog op. Zet maar eens een trotse Fries en echte Groninger tegenover elkaar en laat ze maar uitvechten waarom het Fries een taal is en het Gronings een dialect. Ze krijgen vast slaande ruzie! 

Schoonzoon zelf is voor 50% Fries. Ik heb zitten denken of dat het misschien was? Die eeuwige rivaliteit tussen Groningers en Friezen? Maar zijn vrouw is 100% Gronings. Wat hun kinderen 50% van Groningse afkomst maakt en 25% Fries. De rest is een mengeling van Terschelling en Rotterdam, met een vleugje Zeeland.

Kleinzoon noemt zijn overgrootmoeder Beppe, en als zijn beppe per ongeluk eens iets in het Fries zegt waar hij bij is, dan wordt ze daar vast niet op aangesproken. Kleinzoon noemt zijn Poolse stiefoma Babcia. En zij spreekt een mengeling van Pools, Duits en Nederlands. Zijn opa spreekt als moedertaal Gronings, en daarnaast Nederlands en Duits (waar hij woont). Ook kan kleinzoon al een beetje tellen, en een paar woordjes zeggen, in het Engels, dat leert ie van de tv. Van al die talen, waarom zou nu juist het Gronings zo taboe zijn? Ik heb echt geen idee, maar dit is waar ik al meer dan een week mee rondloop, ik heb er zelfs over gedroomd...


"Ik wil niet dat je hem Gronings leert. "

Mijn ex zei dat tegen mij toen onze zoon werd geboren, en daar heb ik me aan gehouden. Dochter was daar als kind (10/12 jaar zo ongeveer) ooit boos over, ze zat toen vaak op haar kamertje muziek te luisteren van Ede Staal, met op papier de teksten voor zich, en ze probeerde het zichzelf alsnog aan te leren. Wat natuurlijk niet lukte. Want Gronings praat je vanuit je hart, het is geen vreemde taal die je kunt leren... Hoe je je best ook doet, het klinkt toch altijd anders.

Zoo ik iets ben, ben ik een Groningse, en hoewel ik tegen mijn eigen kinderen, en nu ook tegen mijn kleinkinderen, altijd alleen maar Hollands spreek, mijn hart en mijn gevoel praten Gronings!

PS: alles wat onderstreept is, zijn links naar websites Als je het allemaal weten wilt, klik dan op al die onderstreepte woorden/zinnen en lees dan ook de rest wat daar staat ;-)